155
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
KARA PARA AKLAMADA YENİ YÖNTEMLER VE
KARA PARANIN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
NEW METHODS IN MONEY LAUNDERING AND ITS
EFFECTS ON THE ECONOMY
Ufuk ÜNLÜ*
ÖZ
Kaynağı suç olan ve yasa dışı yollardan elde edilen her türlü aktif değer kara
para olarak tanımlanırken, söz konusu aktif değerin çeşitli yöntemlerle yasalaştırılması
kara paranın aklanması olarak tarif edilmektedir. Kara para ve kara paranın aklanması
faaliyetleri, ülke ekonomileri ve nihayetinde dünya ekonomisi için en önemli sorunlar
olan ekonomik ve sosyal bir sorun olarak kabul edilmektedir. Gelişen teknoloji ve küresel
ekonomik faaliyetler, suç gelirlerinin daha kolay ve çabuk aklanmasını sağlamış ve bu
nedenle ülke ekonomileri bu süreçten daha fazla etkilenmişlerdir. Özellikle teknolojiden
yararlanarak geliştirilen yeni kara para aklama yöntemleri ekonomiler üzerinde ciddi
olumsuz sonuçlara neden olmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kara Para, Kara Para Aklama, Öncül Suç, Vergi Cenneti,
Elektronik Para, Akıllı Kart.
ABSTRACT
While all the assets obtained from illicit ways are dened as black economy, the
act of legalising such assets by various methods is described as money laundering. The
activities of black economy and money laundering are considered to be economic and social
problems, which are the most important problems for the country economies and ultimately
for the world economy. Advanced technology and global economic activities have made
crime revenues to be laundered in an easier and quicker manner, and therefore this process
has affected the country economies more. Especially, the new methods of money laundering
developed by taking advantage of technology have had serious negative consequences on
economies.
Keywords: Black Economy, Money Laundering, Predicate Crime, Tax Heaven,
Digital Cash, Smart Card.
* Cumhurbaşkanlığı Denetçisi,ufuk1984@hotmail.com, Orcid : 0000-0003-2547-7609
Gönderim Tarihi : 15.01.2019
Kabul Tarihi : 13.02.2019
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
156
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
GİRİŞ
Günümüz suç ekonomisi içerisinde kara para ve kara paranın aklanması
yöntemleri önemli bir yer tutmaktadır. Zira kara para aklayanlar ekonomiye ve
toplumsal yapıya zarar vermekte ve ekonomik göstergeleri olağanın dışında
değiştirmektedirler. Yasadışı eylemlere karışmış kişiler genellikle buna ilişkin
kaynakların gelirlerini gizleme çabasında olmakta ve böylelikle elde edilen
gelirler yasal kaynaklardan elde edilmiş gibi gösterilerek sistem içerisine aklama
yöntemleriyle dâhil edilmektedir. Özellikle küreselleşme ve teknolojide yaşanan
gelişmeler, geleneksel para aklama yöntemlerine yenilerini ekleyerek ekonomik
yapı üzerinde derin etkilere sebep olmakta ve bu nedenle ekonomik verilere ve
devlete duyulan güven azalmaktadır.
Kara para hacminin her geçen gün büyümesi, devletlerin kara parayla
mücadele alanında yeni politikalar geliştirme zorunluluğunu doğurmuştur. Kara
paradan elde edilen gelirlerin yarattığı zenginleşmenin büyüklüğü, ülkelerin
ekonomik, sosyal ve siyasal sistemlerini eskiye nazaran daha fazla tehdit eder
hale getirmiştir. Teknolojik gelişmelerin etkisiyle kara parada yeni aklama
yöntemleri geliştirilmeye başlanmış ve kara paranın gerek ekonomiler üzerindeki
etkileri gerekse kara parayla mücadele anlamında, farklı bir aşamaya geçilmesi
ve yeni politikalar üretilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Nitekim kara paranın
büyüklüğü ve söz konusu paraların ülkeler arası dolaşımının yarattığı mevcut
olumsuzluklar, dünyanın pek çok ülkesini rahatsız etmektedir.
Kara para aklamanın geleneksel ve yeni yöntemlerine karşı etkin bir
mücadele, kara para aklama süreci ve yöntemleri ile kara paranın ekonomi
üzerindeki etkilerinin başarılı bir şekilde analiz edilmesini gerektirir. Bu konuda
politika üretenlerin yeni yöntemlere ve kara paranın ekonomi üzerindeki
zararlarına hâkim olması, mevzuat ve uygulamalarını yeni gelişmelere uygun
olarak sürekli güncel tutmaları, önem derecesi yüksek bir husus olarak karşımıza
çıkmaktadır.
1. KARA PARANIN TANIMI
“Para” ibaresinin siyah, gri ve beyaz gibi renk sıfatlarıyla ifade edilmesi,
paranın kaynağına göre sınıandırılmasıyla ortaya çıkmıştır. Genel kabul görmüş
tanımlamaya göre beyaz para, yasal yollardan elde edilen ve vergisi ödenen
kazanç, gri para yasal yollardan kazanılmakla birlikte vergi yükümlülüğünden
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
157
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
kaçınmak için kayıt dışına çıkarılan kazanç, kara para ise genel olarak yasadışı
yollardan kazanılan gelir olarak ifade edilebilir (Karaduman, 2013: 4). Bunlar
arasında kara para, en sık duyulan ve en fazla bilinen bir terim olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Kara para, tek bir alan ile ilişkilendirilerek açıklanabilecek dar bir kavram
değildir. Kara paranın anlamda tanımlamaları farklıdır (Öztürk, 2003: 146);
Ekonomik anlamda: Ekonominin genel kurallarını yok sayarak ve ihlal
ederek hareket etmek suretiyle elde edilen gelirlerdir.
Sosyal anlamda: Kazanılma şekli toplum tarafından uygun bulunmayan ve
toplumsal hayata zarar veren her türlü ilden elde edilen gelirlerdir.
Ahlaki anlamda: Kanunlarla yasaklanmamış olsa bile ahlaki değerlere
aykırı, toplumun benimsemediği ve kabul etmediği faaliyetleri icra etmek suretiyle
elde edilen gelirlerdir.
Hukuki anlamda: Devlet tarafından belirlenmiş öncül suçların işlenmesi
neticesi elde edilen gelirlerdir. Kara para hukuki olarak kara paradır.
91/308/EEC sayılı Avrupa Konseyi Direktinin 1/a bendinde “uyuşturucu
maddelerle ilgili faaliyetlerden ve bu faaliyetlere iştirak edilmesinden elde edilen
her türlü kazanç” denilerek, uyuşturucuya dayalı olarak dar bir kara para tanımı
yapılmıştır. Bu tanımın genişletilmesi düşüncesi sonrasında ve Avrupa Konseyi
Direkti uyarınca Viyana Sözleşmesinde; “Bir iktisadi değere sahip maddi ya da
gayri maddi, taşınır ya da taşınmaz her türlü varlık ile bu araçlar suç sayılan
faaliyetlerden kazanıldığı takdirde kara para olarak nitelendirilirler” denilerek,
tanım genişletilmeye çalışılmıştır (İpek, 2000: 3).
Günümüzde, bazı ülkeler hukukî anlamda kara parayı her türlü suç
faaliyetinden elde edilmiş gelir olarak tanımlarken, bir kısım ülkeler de sadece
belirli suçlardan elde edilmiş gelir olarak tanımlamaktadır. Uyuşturucu, silah,
tarihi eser kaçakçılıkları, mafya tipi suçlar gibi ağır olarak nitelenen suçlardan
elde edilen gelirler tüm mevzuatlarda kara para sayılmaktadır (Ergül, 2001: 4).
Kara paranın mevzuatında tüm ülkelerce kabul görmüş düzenlemeler olduğu gibi,
ayrıntılarda farklılaşan durumlar da bulunmaktadır.
Kara para farklı dillerde farklı terimlerle de kullanılmaktadır. Fransızca
da kara para (L’argent nole) ve kirli para (L’argent sale) terimleri kullanılır.
İngilizce de genellikle kirli para terimi kullanılmıştır. Ayrıca hem Fransızca hem de
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
158
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
İngilizce de yasa dışı para terimi de kullanılmaktadır. Yasa dışı ekonomi ve kara
ekonomi ile yasa dışı faaliyetler sonucunda elde edilen kazançlar anlatılmaktadır.
Uluslararası sözleşmelerde kara para yerine suç geliri ifadesi kullanılmaktadır.
Yine uluslararası literatürde yasa dışı gelir ve yasa dışı kazanç terimleri de kullanılır
(Erdoğan, 2009: 3). Gerek ülkemizdeki yazılı kaynakları, gerekse uluslararası
eserleri incelediğimizde kara para kavramının kullanımının azaldığı, bu kavramın
yerini suçtan elde edilen gelir kavramının aldığı görülmektedir. Kara para kavramı
yerine suç gelirinin kullanılması, bu konu üzerinde çalışma yapan araştırmacıların
konuya hukuki perspektiften bakmalarından kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu
durum mübadele aracı olan ve günlük hayatta çok sık kullanılan para kavramının
saygınlığının yitirilmemesi açısından önemli bir nedendir. Gelir kavramının hukuki
olarak içerdiği değerler, para kavramının içerdiği hukuki değerlerden daha
kapsamlıdır (Arıcan, 2010: 1-2). Bu nedenle kara para yerine suçtan elde edilen
gelir kavramının kullanılması yerinde bir uygulama olarak değerlendirilmektedir.
2. KARA PARANIN AKLANMASI
Kara para aklama, suç gelirleri olarak adlandırılan yasadışı yollardan elde
edilen bir varlığın gizlenmesi amacıyla yapılan her türlü eylemi ifade etmektedir
(De Koker, 2007: 4). Hukuki neticelerden kaçınmak için suç içinde yer alan bir
kimseye yardım etmek, bir malın kanunsuz kaynağını gizlemek veya değiştirmek
veya o malın suçtan kaynaklandığını bilerek transfer etmek veya değiştirmek için
gerçekleştirilen eylemler kara para aklama faaliyetlerine girer (Aydın, 2000:
18). Bir başka tanıma göre kara para aklama, organize suçluluğun gelişmesiyle
birlikte ortaya çıkmış ve geleneksel olarak uyuşturucu kaçakçılığı, günümüzde ise
organize olarak işlenebilen pek çok suçtan elde edilen gelirin, ekonomik sistem
içerisine sokularak yasal hale getirilmesi işlemi olarak ifade edilmektedir (Ergül,
2001: 3). Tanımlardaki ortak nokta, yasadışı yollardan elde edilen paranın
gizlenmesi ve yasal hale getirilmesi eyleminin varlığını vurgulamalarıdır.
Kara para aklama, İngilizce karşılığı ile “money laundering”, ilk olarak
ABD’de çıkmış bir kavramdır. 1920’li yılların başında ABD’de organize suçlarla
mücadele eden FBI, suç lideri Al Capone’un çamaşırhane işletmelerini incelemeye
almış, inceleme sonucunda Al Capone’un, çeşitli yasadışı işlerden kazandığı
gelirleri, işlettiği çamaşırhanelerden geliyor gibi gösterdiğini tespit etmiştir. Bu
tespit sonucunda Al Capone vergi kaçakçılığı suçundan ceza almış, suç gelirini
yasal hale getirmek için yaptığı girişim de çamaşırhanelerden esinlenerek “para
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
159
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
yıkama” veya “para aklama” (İngilizce karşılığıyla money laundering) olarak
literatüre girmiştir. Günümüzde kara paranın aklanması artık tüm ülkelerin ortak
sorunu haline gelmiştir (Görgün, 2011: 6).
Aklama sürecini kavramak için konu, “öncül suç” ve “suç geliri” kavramları
ile birlikte değerlendirilmelidir. Genel olarak aklamadan bahsedebilmek için
(MASAK, 2018);
• Bir suç işlenmiş (öncül suç),
• Bu suç sonucunda herhangi bir ekonomik değer elde edilmiş (suç geliri),
• Bu ekonomik değerleri yasadışı nitelikten çıkarıp bunlara yasal görünüm
kazandırmaya yönelik illerin işlenmiş olması gerekmektedir.
Kara paranın aklanmasını iki şekilde değerlendirmek mümkündür. İlk olarak
elde edilen gelir başlangıçtan itibaren yasadışı olabilir. Bu durumda organize bir
şekilde veya tek başına bir suçun işlenmesinden elde edilen ve başından itibaren
”kara” olan bir paradan söz edilir. İkinci olarak yasal yollarla kazanılan malvarlığı
değeri gizlenmek suretiyle aklanmaktadır. Başka bir ifade ile yasalara uygun olarak
elde edilen gelir, sonradan kara para niteliği kazanmaktadır. Burada aklamaya
konu edilen malvarlığı değeri aslında yasal yollarla elde edilmiştir ancak vergi
mevzuatınca ödenmesi gereken vergi miktarından kaçırılması için gizlenmektedir
(Yücebaş, 2011: 102).
Aklamanın genel amacı; yasal olmayan faaliyetlerden elde edilen
gelirlerin yasal olarak elde edilmiş gibi mali sisteme sokulması, bir başka deyişle
bu gelirlerin yasadışı faaliyetlerden elde edildiğinin gizlenmesidir. Bu şekilde;
yapılacak muhtemel denetimlerde gerekli açıklamalar yapılabilecek veya bu
denetimlerin yapılmasını gerektirmeyecek şekilde bu gelirler, şüpheden uzak bir
niteliğe kavuşturulacaktır (MASAK, 2018). Kara para aklamanın suç olarak kabul
edilmesindeki temel amaç, suç ile gelir arasındaki bağlantının kesilmesine yönelik
olarak içeriğinde suç olan bu illerin yaptırıma bağlanmasıdır. Yaptırım, adli para
cezası veya hürriyeti bağlayıcı ceza ile beraber aynı zamanda bahse konu kara
paranın mahkeme tarafından müsadere edilmesidir. İnsanları suç işlemeye iten
temel faktörlerin başında ekonomi bir diğer ifade ile gelir elde etme içgüdüsü yer
almaktadır. Sebebi gelir elde etmek olmayan suç türü çok azdır. Özellikle örgütsel
suçların tamamının temelinde gelir elde etme içgüdüsü vardır. Zira örgütlerin
varlıklarını devam ettirmelerinin yegâne sebebi gelirdir. Suçların işlenmesindeki
temel sebebin gelir elde etmek olduğu kabul edildiğinde, bu gelirlerin ortadan
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
160
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
kaldırılmasına yönelik önlemlerin alınması suç işleme oranını da büyük ölçüde
ortadan kaldıracaktır (Köksal, 2015: 7).
Gelişmekte olan ülkeler para aklama faaliyetlerinden ve diğer ekonomik
ve mali suçlardan tahakkuk eden yasadışı sermayeden dolayı, kendi iç ekonomik
politikalarının kontrolünü kaybetmiş durumdadır. Kara para aklamanın nansal
davranış ve makro-ekonomik performans üzerinde, ulusal hesap istatistiklerinde
ölçüm hataları nedeniyle politika hataları; fonların beklenmedik şekilde sınır ötesi
transferleri nedeniyle döviz ve faiz oranlarındaki volatilite; sağlıksız varlık yapıları
nedeniyle parasal istikrarsızlık; yanlış ve eksik gelir beyanları nedeniyle vergi
boşluğu oluşturarak vergi hasılatının azalması ve kamu harcamaları tahsisinin
değişmesi; varlık ve emtia yatlarındaki çarpıtmalar nedeniyle kaynak dağılımında
etkinsizlik; suçla ilişkili olma algısı nedeniyle kirlenme gibi farklı formlarda etkileri
olabilmektedir. Bu etkilerin gelişmekte olan ülkelerde ulusal ekonomi politikalarının
kontrolünün kaybı ile sonuçlandığı kanıtlanmıştır (Aluko ve Bagheri, 2012: 444).
2.1. Kara Para Aklamanın Aşamaları
Kara paranın aklama aşamaları kirli bir çamaşırın yıkanmasına
benzetilmiştir. Birinci aşamada çamaşır makinaya yerleştirilmekte, ikinci aşamada
yıkanarak ayrıştırılmakta ve üçüncü aşamada makinadan çıkarılarak bütünleşme
aşamasıyla süreç sonlanmaktadır. Söz konusu aşamalar aşağıda tek tek
açıklanmaktadır.
2.1.1. Yerleştirme Aşaması (Placement)
Dönüştürme veya ön yıkama olarak da adlandırılan yerleştirme aşaması,
kara para aklama faaliyetinin suçlular açısından en zor, kamu görevlileri
bakımından ise en önemli aşamasıdır. Çünkü bu aşamada malvarlığı değeri ile bu
değerin elde edildiği yasa dışı kaynak arasında oldukça sıkı bir bağ bulunmaktadır.
Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerinin, kaynağı olan suç ile ilişkisinin ispatı bu
aşamada oldukça kolaydır (Aydın ve Yılmazer, 2014: 457). Zira bu aşamada
kara para, kaynağında tespit edilerek diğer aşamalara geçilmesi engellenebilir.
Yerleştirme aşamasında nakit olan para; ziki olarak yurtdışına çıkarılarak
denetimin az olduğu ülkelerde bankaya yatırabilir, küçük tutarlara bölünerek
(bildirim tutarlarının altındaki tutarlara) ülke içindeki çeşitli bankalara, farklı
kişiler adına açılmış hesaplara yatırılabilir. Gayrimenkul, lüks araba, mücevher,
antika veya sanat eserleri alımında kullanılabilir. Hisse senedi, tahvil, bono, çek,
poliçe gibi mali araçlara dönüştürülebilir. Banka hesaplarına yatırılmadan önce
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
161
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
kumarhane geliri, turizm geliri veya ihracat geliri gibi gösterilebilecek ve bir
açıklama yapılmasına olanak sağlayabilecek işlemlere konu edilebilir. Finansal
kuruluşlar veya bunların çalışanları ile işbirliği yapılarak mali sisteme dâhil
edilebilir veya suç örgütleri tarafından nansal kuruluşlara sahip olmak suretiyle
bu vasıtayla nakit formundan kurtulabilir (TBB, 2013: 16).
2.1.2. Ayrıştırma Aşaması (Layering)
Bu aşamada fonun kaynağının kara olduğunu gizlemek yani yasa dışı
kazancı kaynağından ayırmak amacıyla ve kara para sahiplerinin gerçek
kimliklerini gizlemek suretiyle, sıklık, hacim ve karmaşıklık açısından yasal işlemlere
benzeyen bir dizi malî işlem yapılmaktadır. İşlem hacimlerinin ve niteliklerinin
takip edilebilme riskini en aza indirme amacıyla, çok fazla işlem yapılmasına
özen gösterilir. Diğer bir anlatımla, karmaşık malî işlemler kullanılarak denetim
mekanizması aşılmaya çalışılır. Gerçekten birçok işlemden sonra, soruşturmacı
malî dolaşımın hareket noktasını gözden kaybeder (Ergül, 2001: 10). Eylemlerin
temelinde karmaşık işlem yaratma güdüsü olduğundan, ne kadar fazla işlem
yapılırsa gizleme amacına o kadar sağlam ulaşılır.
Bu aşama, karışık bir bankacılık bürokrasisi gerektirmektedir. Küçük
tutarlara bölünen para bankacılık sistemine girdikten sonra bankadan bankaya,
ülkeden ülkeye aktarılmaya başlar. Kuşku uyandırmamak için her birinde kısa
sürelerle tutulur ve bazen de bu süreç diğer miktarlarla birleşerek katlanır. Bu
aşama bazen ilk aşama ile eş zamanlı olarak gerçekleşebilir. Örneğin finansal
kuruluşların aklayıcılarla işbirliği yapmaları halinde gelir hem yerleştirilip hem de
transfer edilebilir (MASAK, 2018).
2.1.3. Bütünleştirme Aşaması (Integration)
Bütünleştirme aşamasında, yasa dışı kaynağı ile bağlantısı koparılan
kara para şüphe uyandırmadan yasal işlemlerle mali sisteme girmektedir. Bu
aşamada para kullanılmaya hazır durumdadır. Artık paranın geçmişinin yasa
dışı olduğu bilinemeyecek durumdadır. Bu aşamada kara para ile taşınır veya
taşınmaz mal alımı, hisse senedi, hazine bonosu veya tahvil alımı, borç ödenmesi
yapılması veya teminat gösterilmesi mümkündür. Yine paravan olarak kurulmuş
şirketin yasal geliri olarak gösterilmesi, yasal kazançlarla karıştırılması, off-shore
bankalardan kredilerden kredi alınmış şekilde bütünleştirme sağlanabilmektedir
(Taşdelen, 2003: 39). Bu aşamada para yeniden kullanılmakta yahut yatırımlara
yönlendirilerek, bir nevi yuvaya dönüş sağlanmaktadır.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
162
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
Yerleştirme aşamasında amaç; paranın nakit formundan kurtarılması ve
sisteme entegre edilmesini, ayrıştırma aşamasında ise yapılan çok sayıda işlemle
paranın yasadışı kaynağından uzaklaştırılmasını sağlamaktır. Bu aşamalarda
para henüz yasal bir görünüme kavuşmamıştır. Oysa bütünleştirme aşamasında
mali sistemde boy gösteren para kullanıma hazır paradır. Artık dolaştırılmasına
ve şekil değiştirmesine gerek kalmamıştır. Herkesin yaptığı yasal işlemler yapılarak
tüketim, yatırım veya bir başka şekilde değerlendirilebilir. Kısaca; sorulabilecek
muhtemel bir soruya verilecek bir cevap artık hazırdır (MASAK, 2018).
2.2. Kara Para Aklama Yöntemleri
Yukarıda ifade edilen üç aşamalı sınıamaya dayalı yaklaşım bazı seviyelerin
üzerindeki kara para aklamanın ortaya çıkardığı problemleri açıklamada yetersiz
kalmaktadır. Bu yaklaşım, aklanmış fonların bazı geleneksel faaliyetler (tüketim,
üretken yatırımlar) içinde otomatik olarak tekrar yatırılacağını farz etmektedir.
Hâlbuki kimi tutarların üzerinde, bu makul görünenin daha ziyade tersi meydana
gelmektedir. Çok büyük miktarlardaki kara paranın malî sisteme sokulabilmesi
gelişmiş yöntemleri gerektirmektedir (Ergül, 2001: 14). Öyle ki çoğu zaman kara
paranın miktarına göre aklama yöntemi belirlenmektedir.
Aklama yöntemleri ülkeden ülkeye, nansal sistemlerde kullanılan araçların
çeşitliliğine bağlı olarak değişir. Ayrıca günümüzde yasadışı gelir elde edenler
artık kendi paralarını kendileri aklamamakta, bu işte profesyonelleşen aklayıcıları
kullanmaktadırlar. Aklama işiyle uğraşanlar işlerini çok iyi bilen muhasebeciler,
bankerler, hukukçular, mali danışmanlar vs. olabilir (MASAK, 2018). Sayısı tam
olarak bilinmeyen aklama yöntemlerinden birçoğu piyasa aktörleri tarafında
bilinen klasik yöntemlerdir. Ancak küreselleşme dalgası ve teknolojik gelişmeler
söz konusu yöntemlere yenilerini eklemiştir.
2.2.1. Klasik Kara Para Aklama Yöntemleri
Kara para aklama yöntemi sayı olarak oldukça fazladır. Burada en yaygın
olarak bilinen yöntemlerinden bazıları açıklanacaktır.
- Şirinler (Smurfing) Yöntemi
Şirinler, kara para aklamanın en bilinen yöntemidir. İşleri nakit paraları
yatırmak ya da bildirimi gerektiren tutarın altında banka poliçeleri sağlamak olan
çok sayıda kişinin iştirakini gerektirmektedir. Bu tekniğin kullanımı belli bir tutarın
üzerindeki nakit işlemlerin bildirimi mecburiyetinin bulunduğu ABD (10.000 dolar
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
163
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
ve üzeri) ve Kanada’da yaygındır (Ergül, 2001: 30). Şirinler kelimesi çizgi lm
karakterinden çevrilmiştir. Şirinler (The Smurfs), büyük bir grup bağımsız varlıktan
oluşmaktadır. Bu kelimenin çevriminin mucidi ise Miami kökenli avukat Gregory
Baldwin’dir (Mavral, 2001: 66).
Şirinler yönteminde, suç geliri elde eden kişiler elde ettikleri fonları kamu
otoritesi tarafından belirlenen limitlerin altında kalacak şekilde birçok kişi aracılığı
ile limite yakın tutarlara bölerek bildirim yükümlülüğünden kaçınmaya çalışırlar.
Suç geliri, bu yöntemde genellikle limite yakın tutarlara bölünür ve çok sayıda
kişi tarafından çok sayıda bankaya veya aynı bankanın farklı şubelerine yatırılır.
Söz konusu tutarlar belirlenen limitin altında kaldığından bankanın bildirim
yükümlüğü de bulunmamaktadır (Görgün, 2011: 38). Bu yöntemde fazlaca işlem
oluşturularak denetim mekanizmasından kaçmak mümkündür.
- Parçalama (Structuring) Yöntemi
Eldeki fonu küçük miktarlara bölüp bunları bankaya yatıracak çok sayıda
kişiyi (smureri) her zaman bulmak mümkün olmayabilir. Bu durumda insan sayısı
yerine işlem sayısını artırmak suretiyle bildirimden kaçınmak mümkün olabilir. Bu
yöntemde de yine yapılan işlemleri, bildirimden kaçınmak veya iz bırakmamak
amacıyla bölme tekniği kullanılmaktadır. Çok yüksek tutara dayalı bir işlem küçük
tutarlara dayanan çok sayıdaki işlemlere bölünmektedir. Örneğin 29 milyon
dolarlık bir tutar ortalama 600’er dolarlık 40.000’den fazla işlem yapılmak
suretiyle Ekvator’a transfer edilerek aklanmıştır (TBB, 2013: 19-20). Parçalama
yöntemi şirinler yöntemine benzemekle birlikte, daha az sayıda insan kullanılması
yönünden anılan yöntemden farklılaşmaktadır.
- Kıyı Bankacılığı – Vergi Cennetleri (Off-shore) Yöntemi
Vergi cennetleri, özellikle kıyı bankacılığı (off-shore) ve paravan şirketler
vasıtasıyla suç gelirlerini aklamanın kolay olduğu ve kullanıldığı yerlerdir. Kıyı
bankacılığı, genellikle serbest bölgelerde kurulan merkezlerde faaliyet gösteren ve
ülke içerisindeki bankacılık sisteminin tabi olduğu kanuni düzenlemelerin kapsamı
dışında tutularak, getirilen mali ve hukuksal avantajlar sayesinde cazip çalışma
koşullarının sağlandığı bankacılık türüdür. Kıyı bankaları özel banka olmayıp,
temel olarak diğer bankalar gibi mevduat toplamakta, kredi vermekte ve güvene
dayalı işlemler yapmaktadır. Ancak bu bankalara yatırılan mevduat, devlet
garantisi altında olmamaktadır (Bahtiyar, 2000: 196).
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
164
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
Vergi cennetlerine ait özelliklerin çoğunda, kaynağı ne olursa olsun
gelirlerin hiç ya da çok az vergilendirilmesi, banka ya da ticari sır uygulaması,
kambiyo kontrolünün yokluğu, şirket, banka ya da sigorta şirketleri kurmak ya
da sahip olmanın kolaylığı (batılı tanınmış gazetelerde ve internette düzenli
olarak ilanlar yayınlanmaktadır) gelmektedir. Kara para aklanması için vergi
cennetlerinin seçiminde önemli rol oynayan diğer unsurlar arasında, politik ve
parasal istikrar, ulaşım imkânları, modern iletişim vasıtalarının varlığı, ulaşım
kolaylığı, coğra konum olarak gelişmiş ülkelere yakınlık, uzman personel (vergi
danışmanları, avukatlar, vs.) belirtilebilir (Ergül, 2001: 31). Şeffaıktan ve hesap
vermekten kaçanların tercih edecekleri vergi cennetleri, kara para aklayıcıları
tarafından söz konusu unsurlara göre belirlenir.
- Oto Finans Borç (Loan-Back) Yöntemi
Bu yöntemde off-shore merkezlerde mevcut nans kurumları vasıtasıyla,
buralara ulaştırılan kara para sahibine kredi olarak geri dönmektedir. Yapılan
işlemler şu şekilde sıralanabilir (TBB, 2013: 23);
A. Kara para aklayacak kişi off-shore merkezine gider ve kara parayı
burada faaliyet gösteren A bankasına yatırır (daha sonra bu parayı bir başka
ülkedeki B bankasına da aktarabilir).
B. Daha sonra kendi ülkesindeki C bankasına başvurarak A (veya B)
bankasındaki hesabını teminat göstermek suretiyle kredi talebinde bulunur. C
bankası da bu krediyi kendisine verir.
C. Aldığı kredi ile istediği yatırımı yapar (Otel alabilir vs.)
D. Kredisini C bankasına geri ödemez. C bankası da bu kişinin teminat
gösterdiği A (veya B) bankasındaki parasını haciz eder.
Böylece bu kişinin kara parası otel veya bir başka yatırım şeklinde aklanmış
olarak ortaya çıkmaktadır.
- Hayali İhracat - İthalat ile Aklama Yöntemi
1980’li yıllardan sonra özellikle ülkemiz ekonomisinin globalleşme
neticesinde dünya pazarına açılması ile birlikte gündemimize giren bir kavram
olan hayali ihracatın temel amacı, haksız vergi iadesi alınmasıdır. Değeri oldukça
düşük olan bir mal, yüksek kalite standartlarına sahip ve değerli bir ürünmüşçesine
yurt dışına gönderilir. Düzenlenen sahte belgelerde gösterilen değer ile ürünün
gerçekteki değeri arasındaki fark aklanan miktarı göstermektedir. Ayrıca
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
165
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
soruşturma mercilerinin dikkatini çekmemek için kara paranın, vergi cennetinde
kurulan bir paravan şirket tarafından gönderilmesi gereklidir (İpek, 2000: 27).
Örneğin 1 TL’lik mal 25 TL’ye ihraç edilmiş gibi gösterilir. Bu işlemden sonra
%20 oranında vergi iadesi varsayımıyla, hem 5 TL vergi iadesi alınır, hem de 24
TL’lik kara para ihracat geliri olarak gösterilebilir. Ancak olası incelemelerde açık
vermemek için ve kara paranın bir şekilde nansal sisteme sokulması gerekliliği
nedeniyle, kara paranın; sözde ihracatın yapıldığı şirket tarafından gönderilmesi
gibi bir işleme tâbi tutulması gerekir (Ergül, 2001: 40).
- Kumarhanelerin Kullanılması Yöntemi
Kredi açılması, vade uzatımı, kiralık kasa hizmeti, çeklerin ciro edilmesi
gibi birçok nansal işlemin gerçekleştirilmesine olanak sağlayan kumarhaneler,
çok büyük miktarlarda nakit paranın söz konusu olduğu ve nakit yoğun olarak
çalışan işyerleridir. Aklayıcılar, yüksek meblağları kumarhaneye yerleştirebilir ve
parasını başka yere götüreceği tehdidiyle de herhangi bir bildirim yapılmamasını
sağlayabilirler. Bu şekilde yatırılan para, artık kumarhane çekleri ile her an
çekilebilir veya transfer edilebilir (Murphy, 2013: 12). Bu yöntem kumarhanelerin
faaliyet yürütmesinin yasal olduğu ülkelerde sıklıkla kullanılır.
- Paravan – Hayali Şirketlerin Kurulması
Bu şirketler herhangi bir ticaret ya da imalat faaliyetinde bulunmayan ve
genellikle sınır-ötesi merkezlerde kurulan şirketlerdir. Göstermelik şirketlerden
farklıdırlar; göstermelik şirketlerde de aklama amacı olmakla birlikte yasal bir
faaliyet ve bir işyeri söz konusudur. Oysa bu şirketler sadece kâğıt üzerinde vardır
(masa, kasa, adres, kısa şirketler) ve bunların kurulmasındaki amaç, ayrıştırma
aşamasında fon transferlerinin bu şirketler üzerinden geçirilmesi suretiyle inceleme
anında iz sürmeyi zorlaştırmaktır. Birçok sınır-ötesi merkezde paravan şirket
kurmak için birkaç yüz dolar yeterli olmaktadır (TBB, 2013: 21-22). Sadece kâğıt
üzerinde var olan bu şirketlerde hacim ve karmaşıklık açısından yasal işlemlere
benzeyen bir dizi malî işlem yapılmaktadır.
- Suç Gelirlerinin Fiziksel Olarak Yurtdışına Çıkarılması
Yöntemi
Bu yöntemin esası, nakit parayı kuryeler aracılığıyla kara, deniz, hava yolu
gibi değişik ulaşım araçları kullanılarak, nans sistem üzerinde yeterince denetimin
olmadığı, banka gizliliğinin esas olduğu ve işbirliği yapacak kuruluşların mevcut
bulunduğu ülkelere taşıyıp o ülkelerin mali sistemine sokmaktır. Böylece nakit kara
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
166
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
paranın, mali sistemine dâhil olduğu ülkenin nansal kurumlarını kullanarak,
geldiği ülkeye veya başka ülkelere transferi sağlanarak, paranın kaynağı ile olan
bağ zayıatılmakta ve aklama eylemi gerçekleştirilmektedir (Mavral, 2001: 62).
Suç gelirlerinin ziksel olarak yurtdışına çıkarılması diğer yöntemlere
nazaran daha zor ve daha tehlikeli bir yöntemdir. Kuryeye güven esaslı çalışan
bu yöntemde, yakalanma olasılığı yüksek olmakla birlikte, çoğu ülke ziksel para
çıkarma işlemine tavan sınırlaması getirerek suç gelirlerinin rahat bir şekilde
yurtdışına çıkışını engelleme yoluna gitmiştir.
2.2.2. Yeni Kara Para Aklama Yöntemleri
Kullanıcı gizliliği sağlayan ve fonların hiçbir aracıya gereksinim duyulmadan
transferini mümkün kılan yeni teknolojilerin ortaya çıkması, kara para aklamada
da yeni yöntemlerin geliştirilmesine zemin hazırlamaktadır. Son dönemlerde
hızlı bir gelişme göstererek kullanıcı sayısı gün geçtikçe artan internet, online
bankacılık, akıllı kartlar, elektronik ticaret, elektronik para gibi oluşumlar, kara
para aklayıcıları açısından yeni ve cazip aklama yöntemleri olabilmektedir. Çünkü
bu sistemler aklayıcıların en büyük sorunu olan “büyük miktarlı nakit paranın
ziksel hareketini” ortadan kaldırmaktadır. Ayrıca bu tür ödeme sistemlerinin
globalleşmesi aklayıcılar için ülkelerin ulusal güvenlik standartlarındaki
farklılıklardan yararlanma ve böylece yasadışı fonlarının hareketini otoritelerden
gizleyebilme fırsatını sunmaktadır (Yazıcı, 2008: 158).
Akıllı kartlar, elektronik para, borsa faaliyetleri ve internetin kullanımı yeni
kara para aklama yöntemleri olarak sıralanabilir.
- Akıllı Kartlar Aracılığıyla Kara Para Aklama Yöntemi
Akıllı kart, başka bir deyişle, elektronik cüzdan, kâğıt ve madeni paraya bir
alternatif olarak geliştirilmiştir. Akıllı kartın içerisinde bulunan elektronik yongaya
belli bir parasal kıymet elektronik olarak yüklenmekte ve ilgili kimsenin söz
konusu parasal kıymete kadar harcama yapmasına olanak verilmektedir. Akıllı
kart sistemleri, bir çok ülkede ön ürün (prototip) veya deneme aşamasındadır.
Bu sistemler, işleyiş özellikleri bakımından çeşitlilik göstermektedir. Bu sistemlerin
bazıları, işlem gizliliğini sağlayacak tarzda tasarlanmış iken, bazıları da işlem
gizliğini sağlayamayacak, tersine, hangi işlemlerin yapıldığını gösterir tarzda
düzenlenmiştir (Dursun, 2008: 117). Akıllı kartlar da esas olan, kişisel ve ticari
bilgilerin yetkili kişiler tarafından görülebilmesini sağlayan kontrollü erişim
özelliğine sahip olmalarıdır.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
167
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
Akıllı kart vasıtasıyla kara para aklanılmasını önlemek için kart üretici
veya operatörleri bazı önlemler almak yoluna gitmişlerdir. Örneğin İngiltere’de,
akıllı kart basan üreticiler, kartların içerisindeki parasal kıymetin değerini 50 ila
500 sterlin arasında sınırlandırmıştır. Ayrıca, çoğu ülkede kart operatörleri önlem
olarak bir akıllı karttan diğer bir akıllı karta para aktarmayı engelleyici bir sistem
de kurmuşlardır. Kara para aklanılmasını önleme kaygısı taşımayan kart üreticileri
ise bir mali kurumun aracılığına gerek kalmaksızın, kart sahipleri arasında para
transferi yapabilecek bir dizge kurmuşlardır. Akıllı kartın iş görselliği üzerindeki
sınırlamalar, genellikle, ulusal bir düzenleyici kurum tarafından değil, kartı basan
organların inisiyati ile gerçekleşmektedir (Dursun, 2008: 118).
- Elektronik Para Aracılığıyla Kara Para Aklama Yöntemi
Elektronik para (e-para), ülke parasının sahip olduğu ekonomik değerin
elektronik ortama aktarılmasından ibaret yeni bir ödeme şeklidir (Sarıakçalı,
2008: 113). Daha geniş anlamıyla elektronik para (dijital para, dijital döviz
veya elektronik döviz), gelenekselkâğıt paraya damadeni paragibi değerlilik,
kabul edilirlik, ticaret, biriktirme ve borç verme işlerine yarayan ama gene de bazı
farkları olan bir sayısal unsur, birdeğişim aracı, birdövizcinsidir.
Elektronik para, en küçük madeni paradan bile daha düşük birimde ödeme
yapılması olanağı da sağlamaktadır ki, mikro-ödeme “micropayments” yöntemi
olarak adlandırılan bu tip ödeme yöntemiyle, örneğin, elektronik ortamda sunulan
bir gazetenin sadece bazı bölümlerini okumak mümkündür. Oysa mevcut ödeme
sistemlerinin çoğu, bu tip mikro ödemelerin yapılması bakımından ekonomik
değildir. Akıllı kart sisteminde olduğu gibi e- para sisteminde de müşteri, yetkili
bir hizmet sağlayıcısından belirli bir fon değeri satın almakta, ancak akıllı karttan
farklı olarak satın alınan değer ya müşterinin bilgisayarında ya da çevrimiçi
olarak güvenli bir hesapta saklanmaktadır (Dursun, 2008: 119).
Elektronik para sahip olduğu özellikler nedeniyle para aklayıcıları için
cazip olmaktadır. Bunlar (Yazıcı, 2008: 162):
• Akıllı kartlara veya yazılım tabanlı mekanizmalarda sınırsız miktarlarda
e-para yüklemesi yapılabilmektedir ve karttan karta transfer mümkün
olmaktadır. Böylece nakit paranın yarattığı hacimsel büyüklük ortadan
kalkmaktadır.
• e-para gerek akıllı kartlar arasında, gerek internet üzerinden birkaç
saniye içerisinde transfer edilebilmektedir.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
168
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
• Yapılan bu transferlerde ayrıca herhangi bir kayıt tutulmamaktadır.
• e-para nakit paraya göre kimlik gizliliği sağlamaktadır. Çünkü kâğıt
para sahip olduğu seri numaraları sayesinde kolayca takip edilebildiği
gibi, ayrıca yüz yüze işlemleri gerektirmektedir. Buna karşılık e-parada
ise şifreleme tekniklerinin kullanımı ve uzaktan transfer işlemlerinin
yapılabilmesi, işlemlere taraf olan kişilerin kimliklerinin daha kolay
gizlenmesine olanak sağlamaktadır.
Elektronik paranın aklayıcılar açısından en vazgeçilmez özelliği, transferinin
kolay ve hızlı olarak gerçekleştirilebilmesidir. Bu sayede kara para hızlı bir şekilde
dünyanın herhangi bir yerinde, herhangi bir hesaba iletilmektedir.
- Borsa Yoluyla Kara Para Aklama Yöntemi
Manipülasyon yaparak yahut içerden bilgi sızdırılarak (insider-training)
kara para borsa aracılığıyla sisteme dâhil edilebilmektedir. Ayrıca hisse senetleri
hakkında spekülasyon yapılarak hisse senetlerinin değeri yükseltebilir ya da
alçaltılabilir. Böylelikle anlaşmalı olarak bir taraf para kaybederken diğer taraf
para kazanmaktadır.
Diğer yandan aracı kurumlar kolaylıkla kara paranın aklanması için
kullanılabilmektedir. Bir işbirlikçi kambiyo görevlisi aracılığıyla, kara fonlarla
hisse senetleri ve tahviller satın alınabilir. Bu senetler herhangi bir isim ya da
paravan bir şirket adına olabilir. Hamiline senetlere ilişkin olarak, hiçbir kayıt
gerekmemektedir. Kambiyo görevlilerine ve borsa piyasasına ilişkin mevzuat
ülkeden ülkeye değişmektedir. Bazı ülkelerde bir kambiyo görevlisi aracılığıyla
fonların aklanması daha kolay olabilmektedir. Bununla beraber çok sıkı bir
mevzuata sahip ülkelerde bile titiz davranmayan kambiyo görevlileri kara paranın
aklanmasını kolaylaştırabilmektedirler (Ergül, 2001: 46).
- İnternet Aracılığıyla Kara Para Aklama Yöntemi
Aklamanın dünyadaki gelişen yeni trendi, kullanıcısına geniş anonimlik
imkânı sunan ve kimliğini belli etmeyen internetin aklama faaliyetlerinde
kullanılmasıdır (MASAK, 2018). Günümüzde, internetin, kara para aklanılmasına
karşı savunmasız olduğu neredeyse tüm uzmanlar tarafından kabul edilmektedir.
Kara para aklayıcıları, interneti kara para aklama amacıyla yaygın bir şekilde
kullanmalarına karşın, ülkeler, internet vasıtasıyla işlenen kara para aklama
illerine karşı sağlam önlemler geliştirememektedir (Dursun, 2008: 110).
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
169
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
İnternet üzerinden sunulan mali hizmetlerdeki hızlı artış dikkate alındığında,
kara para aklamada kullanılma riskinin en yoğun olduğu alan on-line işlem
yapabilme imkânlarıdır. On-line işlem hizmetleri giderek artan sayıda ticari banka
ve “sadece internette faaliyet gösteren bankalar” (pure internet banks) tarafından
sunulmaktadır. Potansiyel kara para aklama riskleri mali kurumların, işlem yapan
belli kişilerin kimliğini gerektiği gibi tespit edememelerinden hatta bu işlemi yapan
kişinin nerede bulunduğunu belirleyememelerinden kaynaklanmaktadır (Ergül,
2001: 25).
İnternet teknolojisindeki ilerlemeler nedeniyle, devletler, yapılan mali
işlemleri denetlemekte büyük güçlüklerle karşılaşmaktadır. Günümüzde bir banka
müşterisi, kişisel bilgisayarıyla, hesabı olduğu bankanın bilgisayarına internet
üzerinden kolaylıkla bağlanabilmekte ve kendi hesabından başka bir bankanın
hesabına kolaylıkla havale gönderebilmektedir. Bu düzenekte, kişiden havale
gönderme talimatını alan banka bilgisayarı, takas bankasından işlemin yapılması
için yardım talep etmektedir. Doğal olarak bu işlemlerin yapılması sırasında hiç
kimse diğer bir kimseyle yüz yüze görüşmemekte, işlemler elektronik ortamda
gerçekleşmektedir (Dursun, 2008: 114). Sayısı milyonları bulan elektronik
işlemlerin tümünün denetlenmesi de elbette mümkün değildir.
On-line bankacılık faaliyetlerinin yanı sıra, internetten ödeme yapmak,
şirket kurmak, kumar ve bahis sitelerini kullanmak suretiyle kara paranın aklanması
sürecine teknolojik imkânların sağlandığı yöntemler alet edilmektedir.
İnternetin sahip olduğu bazı özellikler kara para aklayıcılarını internet
aracılığıyla kara para aklamaya yöneltmektedir. Bunlar (Yazıcı, 2008: 161):
• Elektronik transferlerin hızlılığı,
• Erişim kolaylığı,
• İnternet aracılığıyla yapılan işlemlerin kolaylığı,
• Müşteri ile bankanın karşılıklı birbiriyle muhatap olmaması, dolayısıyla
müşteri gizliliğinin var olması,
• Ulusal sınırları genişletme/aşma kolaylığıdır.
İnternet aracılığıyla kara para aklayanlar aşağıdaki nedenlerle fayda
sağlamaktadır:
• İşlem yapan kişinin kimliğinin tespit edilememesi ve bağlantıyı kuran
kişinin kimliğini doğrulatma olanağının bulunmaması,
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
170
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
• İşlem yapan kişinin bu işlemi nereden gerçekleştirdiğinin belirlenememesi,
dolayısıyla gerçek kimliğini saklamak isteyen bir kişinin dünyanın
herhangi bir yerinden hesabıyla bağlantı kurma ve hesabını kontrol
etme imkânına sahip olması,
• Yapılan işlemlerle ilgili herhangi bir kaydın tutulmaması, dolayısıyla
işlemlerin yetkililerce izlenememesi nedeniyle şüpheli işlemlerin takip ve
rapor edilmesinin güçlüğü,
• Aklayıcıların resmi makamlarca iz sürülmesini engellemek amacıyla
sık aralıklarla bilgisayar yazılımlarını değiştirebilmesi ve ayrıca yüksek
seviyede şifreleme tekniklerine başvurması.
3. KARA PARANIN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Kara para, uluslararası ve süreklilik arz eden ve bütün dünyayı etkileyen bir
sorundur. Kara paranın ekonomiye faydalı olabileceği, aklamayı engellemek için
çıkarılan yasaların özellikle gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkelerin kalkınmalarına
olumsuz etkileri bulunduğu konusunda kara paranın lehine bazı görüşler öne
sürülmektedir. Bu görüşler öne sürülse de suç oluşturan illerden elde edilen kara
para, yalnızca kısa vadeli ekonomik gelişme sağlayabilecek, ancak uzun vadede
gerek mali sistem gerekse toplumsal yapıda bozulmalara neden olacaktır (Mavral,
2001: 300). Çünkü kara para, genellikle suç sayılan faaliyetler sonucunda ortaya
çıkmaktadır. Dolayısıyla kara paranın kaynakları ile ilişkisinin kesilip aklanarak
kullanılabilir bir hale getirilmesi gerekmektedir. Bu aklama sürecinde kara para,
yasal ve mali yapısı aklamaya uygun ülkelere yönelmekte ve bu ülkelerde yasal
kimliğe büründükten sonra tekrar ev sahibi ülkeye dönmektedir. Bu durum yasal
ve mali yapısı zayıf olan ülkeler için ciddi istikrarsızlıklar ve zararları içermektedir
(Yıldırım, 2007: 170). Ülkelerin yasal yapılarındaki bu farklılık kara parayla
mücadeleyi sekteye uğratmakta ve aklayıcıları daha cesaretle hareket eder hale
getirmektedir.
Kara paranın; para talebi, büyüme oranı, gelir dağılımı, vergi gelirleri,
mali kurumlar, istihdam ve rekabete yönelik sonuçları ekonomik etkiler olarak
sıralanabilir.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
171
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
3.1. Para Talebine Etkisi
Finansal piyasalarda hareket kolaylığından yararlanan kara para;
aklamayı kolaylıkla yapabileceği, yakalanma riskinin minimum olduğu ülkeleri
seçmektedir. Aklama ile ilgili düzenlemelerin bulunmadığı, banka veya müşteri
bilgilerini saklayan, bankacılık sırrının sıkı uygulandığı bir sistem bulunduğu, kayıt
dışı ekonominin milli ekonomiye oranının yüksek olduğu, nakit giriş-çıkışlarının
kolay olduğu ekonomiler aklayıcılar için tercih sebebi olmaktadır (Aydemir, 1995:
35).
Ülkeye, hızlı ve kontrolsüz para girişinin olması sonucunda normal tüketimle
birlikte lüks tüketim oranları artar bunun paralelinde ülkede ihracatta azalış,
ithalat, dış ödemeler açığı, enasyon, faiz ve işsizlik oranlarında önemli artışlar
yaşanabilir (Mavral, 2001: 209). Kara para nedeniyle para talebinde yaşanan
bu istikrarsızlıklar, doğal olarak para politikasını da olumsuz etkileyecektir.
Kara para aklama faaliyetlerinin verdiği yanlış sinyaller özellikle gelişmekte
olan ülkelerde bütçe açığı ve yüksek enasyon gibi sorunları çözmeye yönelik
olarak gerekli önlemlerin alınmasını engellemekte, ekonominin etkin yönetimini
olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, bu faaliyetler global yapısı nedeniyle piyasaların
istikrarını etkilemekte, bir ülkede çıkacak bir mali krizin diğer ülkelere de yansıma
olasılığını gündeme getirmektedir. Bu nedenle, kara para aklama faaliyetlerine
yönelik mücadelede hem ulusal hem de uluslararası kurumlar arasında işbirliği
önem kazanmaktadır (Erçel, 1999: 3).
Merkez bankalarının para politikalarının etkili olup olmaması, para
talebinin tahmin edilebilir olup olmamasına bağlıdır. Kara paranın para talebi
üzerindeki olumsuz etkisi, merkez bankalarının politikalarını da olumsuz yönde
etkilemekte ve başarısız kararlar almalarına neden olmaktadır.
3.2. Büyüme Oranlarına Etkisi
Ülkelerin lokomotieri durumunda olan reel sektörler birçok olumsuzluktan
zarar görebileceği gibi nansal istikrarsızlıklardan da önemli ölçüde zarar
görebilmektedirler. Artık şirketler için yerli kaynakların yeterli olmadığı günümüzde
yabancı yatırımcıların dikkatlerini çekmek önemli bir hal almıştır. Ancak kara
paranın aklandığı ülkelerde yabancı yatırımcıları çekmek zor olmaktadır. Zira
kara paranın mali sistemde oluşturduğu yat istikrarsızlıkları ekonominin dış
çevrelerdeki kredibilitesini de etkileyecek, rasyonel girişimciler yatırım yaparken,
ülke riskini de göz önünde bulunduracakları için ülkeye yatırım yapmakta sakınca
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
172
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
bulacaklardır. Dolayısıyla “kötü para iyi parayı tedavülden kovar” şeklinde
kabaca özetlenebilecek Gresham Kanunu bir başka şekilde işleyecek; kara para,
yasal yollardan ülkeye gelen parayı kovmaya başlayacaktır. Yasal paranın ülkeye
girmekten kaçması ise yatırım oranlarının yükselmemesi sonucunu doğuracaktır.
Bu durum ise uzun vade de sürdürülebilir bir büyümenin düşmesi anlamına
gelecektir (Yıldırım, 2007: 171).
Küresel dünyada sermayenin liberalleşmesi, teknolojik imkânların artması,
bilginin çabuk erişilebilir bir halde bulunması neticesinde özelikle uluslararası
yatırımcılar yatırım yapacakları ülkelerin ekonomilerini çok titiz bir şekilde
incelemektedirler. Piyasalarında istikrarın hâkim olduğu ve krizler karşısında
sağlam mali yapıya sahip ülkeler bu tür yatırımcıların yapacakları yatırımlarda
ilk sıralarda olmaktadır (Karaal, 2008: 114). Kara para hacminin yüksek olduğu
ülkeler, yatırımcılar için riskli yerler olarak kabul edilir. Uluslararası sermayeyi
ülkelerine çekmek isteyenler için kara parayla mücadele, yatırımcılar için güven
sağlayan önemli bir mesajdır. Mücadelenin etkinliği sayesinde yatırımlar artacak,
bu durum ise büyüme oranlarını ve ekonomiyi olumlu yönde etkileyecektir.
3.3. Gelir Dağılımına Etkisi
Kara paranın özellikle gelir kaynaklarında meydana getirdiği ciddi
kayıplar, mali sistemin işleyişinde önemli sorunlara neden olmaktadır. Bu ekonomi
içerisinde yaygınlaşan hastalık aynı zamanda sosyal yaralara da sebebiyet
vermektedir. Belirli kişi ve zümrelerin giderek zenginleşmesi ve özellikle genç
nesillerin ahlaki problemlerinin artması, toplumsal etiği dejenere etmekte ve sosyal
yönden yozlaşmaya neden olmaktadır (Özdemir, 1999: 32).
Kara paranın en zor tespit edilebilen zararlarının başında gelir dağılımına
yaptığı olumsuz etki gelmektedir. Gelir kaynaklarında meydana gelen eksilme ve
gelir dağılımındaki farklılaşmanın yarattığı olumsuz etkinin ölçümü güç olmakla
birlikte, topluma sosyal açıdan verilen zararların da telasi oldukça zorlaşmaktadır.
Gelir dağılımı açısından bireyler arasında oluşan uçurum, suç işlemeye eğilimi
artırmakta ve kara parayı daha cazip hale getirmektedir.
Kara paranın yoğun olduğu ekonomilerde aklayıcılar yasal bir şekilde gelir
elde eden bireylere nazaran çok hızlı bir şekilde zenginleşecektir. Suç örgütleri
elde ettikleri büyük gelirler sayesinde kendi üyelerine dağıtmakta oldukları büyük
miktardaki haksız kazançlarla suça bulaşmayan ve yasal sistem içerisinde gelir
elde eden bireylerin kazançlarına oranla kat kat gelir elde edecektir (Karaal, 2008:
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
173
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
114). Ayrıca kara para rekabeti olumsuz etkilediğinden, kayıt altındaki sektörde
faaliyet gösterenler bir nevi cezalandırılmış olmaktadır. Kayıt dışı ekonomilerde
vergi kaçakçılığı yaygın olduğundan resmi sektörde faaliyet gösterenlerin vergi
yükü artmakta ve gelir dağılımı olumsuz etkilenmektedir (Mavral, 2001: 301).
3.4. Vergi Gelirlerine Etkisi
Vergilerden elde edilen hasılat kamu gelirleri içerisinde en önemli
paya sahiptir. Bu gelirin düşük olması ise kamu gelirlerinin kamu giderlerini
karşılayamaması ihtimalini ortaya çıkaracak, bu ihtimalin gerçekleşmesi halinde
ise bütçe açıkları baş gösterecektir (Ergül, 2001: 61). Kara paranın meydana
getirdiği gelir, ülkelerin vergilendiremediği kazançlardır. Bu kazançların milli
gelire oranları artmaya başladıkça ülkelerin vergi gelirlerinde azalmalar meydana
gelecektir. Azalan vergi gelirleri kamu gelirlerini azaltacak, kamu gelirlerinin
kamu harcamaları ve giderlerini karşılayamaması neticesinde ekonomide açıklar
oluşabilecektir (Boybaşı, 2005: 16). Vergi gelirlerinin kara paradan olumsuz
etkilendiği ülkelerde verginin adaletli dağılımı da mümkün olamamaktadır. Vergi
geliri azaldığı için daha fazla vergi almak isteyen ülkelerde kayıt dışı ekonominin
hacmi giderek artmaktadır.
Vergi gelirleri azalan devletin iki seçeneği mevcuttur; bunlardan ilki
borçlanmadır. Borçlanma sonucunda özel sektörün verimli yatırımlarını kendisine
çeken devlet dışlama (crowding-out) etkisiyle özel sektörün verimli yatırımlarını
azaltır. Ayrıca borçlanma sonucu tahvillerin değerinin artmasıyla piyasada faiz
oranları artar ve bu mekanizmanın sonucunda enasyon oranının artışıyla ülke
birçok sorunla karşı karşıya gelir. Açıkları kapatmanın diğer bir yolu olan emisyon
politikasının da sonuçları anlatılanlardan farklı olmayacaktır (Kıldiş, 2000: 195).
Dolayısıyla her iki seçeneğin de ekonomi üzerinde olumsuz etkileri mevcuttur.
3.5. Mali Kurumlara Olan Etkisi
Kara paranın aklanmasında bilmeyerek kullanılan mali kurumların aktif ve
pasif yapılarında ani değişiklikler meydana gelebilecek, bu durum ise kurumlar
için bir risk oluşturacaktır. Bu mali kuruluşların kara para akladıkları haberlerinin
kamu otoritesinin dikkatini çekmesi durumunda bu kuruluşlar için denetim alanında
baskılar artacak ve kurum itibarı zedelenecektir (Yıldırım, 2007: 173).
Ayrıca kara paranın doğması için bir suç işlenmesi gerekir. Bu da doğal
olarak birçok mağdur veya zarar gören kişi yaratacaktır. Bu kişilere bütçeden
ayrılan dava, mahkeme ve cezaevi masraarı toplum için maliyet unsurudur
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
174
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
(Yetim, 1999: 303). Bu gibi maliyetler toplumun tüm kesimine yansıtıldığı için kara
paranın olumsuz etkilerinden her birey payına düşeni almaktadır.
3.6. İstihdam Üzerine Etkisi
Kara para aklama ayrıca gelir ve servet yoğunlaşmasına yol açarak gelir
dağılımı üzerinde olumsuz etkiler doğuracaktır. Kara para aklama gelir ve servet
yoğunlaşmasına yol açarak, fonların belirli ellerde toplanmasına neden olmakta
ve kara para elde eden kişilerin refah düzeylerini artırırken, bir taraftan toplumun
ahlak ve etik değerlerini bozmakta diğer taraftan da üretim ve yatırımlar üzerinde
olumsuz etkiler oluşturmaktadır (Erdoğan, 2009: 111).
Kara para ekonomisi, bir yandan uyuşturucu, kumar vb. kötü alışkanlıklar
sonucu bireylerin toplumdan ve üretimden soyutlanmasına neden olurken, diğer
yandan da suç ekonomisi oluşturmak için kullanılan insan gücü, hammadde
ve diğer üretim araçlarını milli geliri oluşturan yasal ekonomilerden çekerek,
ekonomilerin kaynak kaybına neden olmaktadırlar (Yazıcı, 2005: 79).
3.7. Rekabet Üzerine Etkisi
Ekonominin her unsuru birbiriyle bağlantılı ve birbirini etkileyen bir yapıya
sahiptir. Örneğin gelir dağılımında yaşanan bir değişim istihdamı, yatırımı veya
para politikasını direk etkileyebilmektedir. Dolayısıyla kara paranın ekonomik
aktörler üzerinde yarattığı olumsuz etki doğal olarak rekabetçi ortama da zarar
verebilmektedir.
Kara para ve kara para aklama, nansal kesimin doğru bir şekilde
çalışmasını etkileyerek, piyasalarda güveni ve etkinliği bozucu etkilere sahiptir.
Kanun dışı para transferi, kanuni olarak faaliyet gösteren rmaları da sıkıntıya
sokmaktadır. Bu durum legal faaliyette bulunan rmaları piyasa dışına itmektedir.
Piyasa kuralları sürekli ihlal edilmektedir. Aklama kanuni rmaların da kanun
dışı faaliyetlere veya vergi kaçırmalarına sebep olacaktır. Rekabet yapısının da
bozulmasıyla piyasalara olan güven ve etkinlik unsurları zedelenecektir (Yılmaz,
2006: 32). Kara paranın gelir dağılımı üzerindeki etkisi rekabetçi ortamda
oluşturduğu etkiye benzerdir. Nasıl ki kara para gelir dağılımını bozup bazı
kesimleri daha zengin hale getirmekteyse, rekabetçi ortama da benzeri zararlar
vererek bazı rmaları daha güçlü hale, geri kalanları ise piyasadan silinme
noktasına getirmektedir.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
175
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
SONUÇ
Kara para yasadışı yollardan elde edilen gelir olarak tanımlanırken, bu
gelirin yasal yollardan elde edilmiş gibi gösterilerek, ekonomik sistem içerisine
sokulması ve meşruluk kazandırılması faaliyetine ise kara paranın aklanması
denmektedir. Kara para aklamanın amacı, gelirin yasadışı faaliyetlerden elde
edildiğinin gizlenmesidir. Aklamanın varlığından bahsedebilmek için öncelikle bir
suç işlenmeli ve bu suç neticesinde bir gelir elde edilmelidir. Sonrasında ise bu
duruma yasal görünüm kazandırmaya yönelik il ya da iller gerçekleştirilmelidir.
Kara para aklama sürecinin aşamaları; yerleştirme, ayrıştırma ve bütünleştirmedir.
Küreselleşmenin etkisiyle ülkelerarası sınırlar kalkmış ve kara para aklama
faaliyetleri daha geniş bir alana yayılmıştır. Bu faaliyetler ülke ekonomilerine
zarar vermekte ve önemli maliyetlere neden olmaktadırlar. Gelişen teknoloji kara
para aklama faaliyetlerinin yapısını değiştirerek geleneksel kara para aklama
yöntemlerine yenilerini eklemiştir. İnternetin yoğun kullanımı, borsadaki faaliyetler,
elektronik para ve akıllı kartların yaygınlaşması, kara para aklayıcılarına yeni
yöntemler ve yeni aklama imkânları sağlayarak, gelirin bölgeler arası geçişini
kolaylaştırmakla kalmamış, denetim faaliyetlerinin de etkisiz hale gelmesine
neden olmuştur.
Kara paranın ekonomi üzerindeki etkisi, söz konusu alanın her alt
kademesine yayılmıştır. Kara paranın istihdam, rekabet, vergi gelirleri, para
talebi, gelir dağılımı, büyüme oranı ve mali kurumlar üzerinde olumsuz sonuçları
bulunmaktadır. Kaldı ki ekonomik unsurların birbirleriyle olan bağlantılarından
dolayı, sadece para talebinde yahut sadece gelir dağılımında yaşanabilecek
bir olumsuzluk dahi, geri kalan tüm ekonomik aktörleri olumsuz etkilemeye
yetmektedir. Finansal piyasalarda yaşanan bu olumsuzlar, ülke ekonomilerine
duyulan güveni azaltmakta ve bu durum ekonomik etkilerin yanı sıra sosyal yapı
üzerinde negatif sonuçlara da sebebiyet vermektedir.
Kara para aklamayla mücadelede devletlerin uluslararası işbirliğinden
yana olması gerekir. Az sayıda ülkenin gayretini bu alanda göstermesi kara
parayı, mücadelesi zayıf ülkelere yönlendirmekte ancak mevcut sistem içerisinde
yaşanan olumsuzluklardan tüm ülkeler etkilenmektedir. Burada yapılması gereken
ülke yasalarının birbirleriyle uyumlu hale getirilmesi, yeni gelişmelere karşın sürekli
iletişim kanallarının açık olması ve uluslararası kuruluşlar nezdinde mücadeleye
yönelik stratejiler geliştirilmesidir. Öte yandan, kara para ile mücadelede
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
176
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
bankalara da önemli sorumluluklar düşmektedir. Kara paranın çoğunlukla on-line
işlemlere yönelmiş olması, bankacılık iş ve işlemlerinin yakından takip edilmesini
gerekli kılmaktadır. Bankaların şüpheli durumlarda gerekli yasal prosedürün
derhal uygulanması için tetikte olması mücadelenin başarısı açısından önemlidir.
Bankaların sistemlerini güvenilir ve açık bulunmayan bir sanal alan olarak
kurgulamaları da elzem bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu kapsamda hükümetlerin, uluslararası kuruluşların ve sivil toplum
örgütlerinin top yekûn kara para ile mücadeleleri önemlidir. Teknolojik gelişmeler
sadece aklayıcılara fırsatlar sunmamalı, kara para ile mücadelede de teknolojik
imkânlardan yararlanılmalıdır. Yürürlükteki mevzuat, kara para aklamada
kullanılan yeni yöntemlerin de önüne geçebilecek şekilde dinamik tutulmalı ve
süreç yakından takip edilmelidir. Bununla beraber cezaların caydırıcılığı ön plana
çıkarılmalı ve denetim süreci daha etkin hale getirilmelidir. Alınacak önlemler
sayesinde kara para aklamanın cazibesi azalacak ve bu durum, hem sosyal hem
de ekonomik açıdan büyük faydalar sağlayacaktır.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
177
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
KAYNAKÇA
Aluko, A. ve Bagheri, M. (2012), The Impact of Money Laundering on Economic
and Financial Stability and on Political Development in Developing
Countries: The Case of Nigeria, Journal of Money Laundering Control,
Sayı:15(4).
Arıcan, R. (2010), Türkiye’de Başlıca Kara Para Aklama Yöntem ve Alanları,
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi.
Aydemir, Ş. (1995), Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi, İstanbul: Maliye Hesap
Uzmanları Derneği Yayını.
Aydın, F. (2000), Mali Suçlar ile Mücadele Mevzuatının Değerlendirilmesi
ve Diğer Ülke Uygulaması, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Aydın, S. ve Yılmazer, Y. (2014), Yolsuzluk ve Mali Suçlar, 4. Baskı, Ankara:
Adalet Yayınevi.
Bahtiyar, M. (2000), Off Shore Bankalar ve Vergi Sorunları, Yaklaşım Dergisi,
Sayı: 90.
Boybaşı, B. (2005), Ankara Avrupa Birliği Sürecinde Kara Parayla Mücadele
Yöntemleri ve Türkiye Örneği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
De Koker, L. (2002), Money Laundering in South Africa, Johannesburg: RAU
University, https://oldsite.issafrica.org/uploads/1DEKOKERPROJECTPAPER.
PDF. (Erişim Tarihi: 13.12.2018).
Dursun, H. (2008), Bankacılık Yoluyla Kara Para Aklanılması ve Alınması Gereken
Karşı Önlemler, Kamu-İş Dergisi, Cilt:10, Sayı:2.
Erçel, G. (1999), Kara Para Aklama Faaliyetleri ve Önlemler, Ankara: T.C Merkez
Bankası Yayını.
Erdoğan, İ. (2009), Kara Para Aklamanın Makro Ekonomi Üzerine Etkileri
ve Türkiye İncelemesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Ergül, E. (2001), Kara Para Endüstrisi ve Aklama Suçu, Ankara: Yargı Yayınevi.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
178
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
Görgün, M. (2011), Kara Para ile Mücadelede Bankaların Rolü ve Kara Para
Riskinin Bankalarca Yönetimi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
İpek, H. (2000), Önemli Bir Sorun: Kara Para ve Kara Paranın Aklanması,
İstanbul: Beta Yayınları.
Karaal, H. (2008), Suç Ekonomisi ve Kara Para Aklama, Yolsuzluk Ekonomisi ve
Yolsuzlukla Mücadele, Ankara: TOBB Yayınları.
Karaduman, D. (2013), Türkiye’de Kara Para Aklama ile Mücadele Yöntemleri,
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul.
Kıldiş Y. (2000), Kayıtdışı Ekonominin Ulusal-Uluslararası Boyutu ve Çözüm
Önerileri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2,
Sayı 2.
Köksal, Ö. (2015), Türkiye’de Kara Para ile Mücadele ve Bankacılık Sektörünün
Rolü, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, Edirne.
Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), Aklama Suçu, http://www.masak.gov.
tr/tr/content/aklama-sucu/57. (Erişim Tarihi:13.12.2018).
Mavral, Ü. (2001), Kara Para; Kayıt Dışı Ekonomi İlişkisi ve Türkiye Yansımaları,
Birinci Basım, Ankara: Maliye Hukuk Yayınları.
Murhpy, C. (2013), Money Laundering and the Casino Industry: Findings from a
Doctoral Study, Max Planck Institute for Foreign and International Criminal
Law, https://www.mpicc.de/shared/data/pdf/murphy_44_ribi.pdf
(Erişim Tarihi:14.12.2018).
Özdemir, M. (1999), Kara Para Aklama Faaliyetleri ve Önlemler, Ankara: T.C.
Merkez Bankası Yayınları.
Öztürk, A. (2003), Bir Organize Suç Olarak Kara Para Aklama Ulusal ve
Uluslararası Planda Mücadele, Avrasya Dosyası Dergisi (Güvenlik Birimleri
Özel), Cilt: 9, Sayı: 2.
Sarıakçalı, T. (2008), İnternet Üzerinden Akdedilen Sözleşmeler, Ankara: Seçkin
Yayınevi.
Kara Para Aklamada Yeni Yöntemler ve Kara Paranın Ekonomi Üzerindeki Etkileri
179
Sayıştay Dergisi • Sayı:113
Nisan - Haziran 2019
Taşdelen, A (2003), Hukuksal Açıdan Türkiye’ de Kara Paranın Aklanması ve
Önlenmesi, Ankara: Turhan Kitabevi.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) (2013), Kara Paranın Aklanması Suçu ile Mücadele
ve Bankaların Yükümlülükleri, Yayın No: 235.
Yazıcı, A. (2005), Kara Para Aklamanın Ekonomi Üzerindeki Etkileri, Selçuk
Üniversitesi Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı
1.
Yazıcı, A. (2008), Yeni Kara Para Aklama Yöntemleri Olarak Akıllı Kartlar ve
İnternet, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:8, Sayı:2.
Yetim, S. (1999), Türkiye’de Vergi Kaçakçılığı ve Kayıtdışı Ekonomi, Türkiye
Barolar Birliği Yayınları, İstanbul: Yayın No: 215.
Yıldırım, M. (2007), Kara Paranın Kayıtdışı Ekonomi İçindeki Yeri ve Kara Para
Aklamanın Ekonomiye Getirdiği Tehlikeler, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı: 3.
Yılmaz, S. (2006), Kara Paranın Aklanması ve Türkiye Boyutu, Dumlupınar
Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kütahya.
Yücebaş, Ö. (2011), Suç Ekonomisi ve Terörün Finansmanı, Ankara: Turhan
Kitabevi.
