Sayıştay Yargısı

Sayıştay, sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlama görevi yönünden yargısal bir faaliyet icra etmektedir.

Nitekim Kanunun “Sayıştayın görevleri” başlıklı 5’inci maddesinde Sayıştayın hesap yargılamasına ilişkin görevi; “Sayıştay, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığını denetler, sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları kesin hükme bağlar.” denilerek ifade edilmiştir.

Hesap yargılaması, Sayıştay daireleri tarafından yapılır. Sayıştay Başkanlığında sekiz Daire bulunmaktadır. Sayıştay Daireleri bir Başkan ile altı Üyeden oluşan hesap mahkemeleridir. Yargılamalar, bir Başkan ve dört Üye ile yapılır, hüküm ve kararlar oy çokluğuyla verilir. Hesap mahkemesi olarak Daireler, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin denetimi sırasında tespit edilen kamu zararına ilişkin olarak denetçiler tarafından düzenlenen yargılamaya esas raporlarda ve yargılamaya esas ek raporlarda yer alan hususları hükme bağlar.

Image Title

Yargılama Daireleri

 

Yargılamaya esas raporların görüşülmesi sırasında bir başkan ve dört üyeden oluşan yargılama heyetinin yanı sıra savcı ve karar, tutanak, ilam ve daire görüşünü düzenleyerek bunların gerektirdiği diğer işlemleri yapmak üzere Raportör olarak görevlendirilen Sayıştay Denetçileri bulunur. Ayrıca heyetin gerek görmesi halinde görüşme gününden en az üç gün önce bildirimde bulunmak şartıyla açıklamalarda bulunmak üzere ilgili grup başkanı, raporu düzenleyen denetçi, sorumlular veya ahizler çağrılabilir. Bunun dışında sorumlular ve bu sorumluların kanuni temsilcileri veya vekilleri de savunmalarında ve/veya dilekçelerinde belirtmeleri kaydıyla duruşmaya katılma isteminde bulunabilirler. Duruşma talebinde bulunulması halinde ilgili sorumlular ile varsa kanuni temsilcileri veya vekilleri duruşmaya davet edilir. Ahizler duruşmaya fer’i müdahil olarak katılabilmektedirler; ancak bu isteklerini, bir dilekçe ile Sayıştay’a bildirmeleri ve yargılamayı yapan Dairenin bu başvuruyu kabul etmesi gerekmektedir. Çağrı veya davet üzerine gelenlerin açıklamaları dinlenir; hiçbiri gelmezse yargılamaya rapor üzerinden devam edilir. Hesap yargılaması sırasında savcı da hazır bulunur ve görüşünü açıklar.  Görüşmeler Daire Başkanı tarafından yönetilir. Görüşmelerin yeterliliğini Daire Başkanı takdir eder. Ancak, konunun aydınlığa kavuşması için görüşmelere devam edilmesi Üyelerce istenildiği takdirde Daire Başkanı bu görüşe katılmaz ise, bu husus oylama ile çözülür. Çoğunluk konunun daha derinlemesine incelenmesini gerekli görürse Daire Başkanı görüşmeyi bir başka güne bırakır. Bir dahaki görüşmeye bir zorunluluk olmadıkça aynı üyeler katılır. İkinci görüşme Daire Başkanının belirleyeceği en yakın tarihte yapılır. Görüşmeler tamamlandıktan sonra oylama, Daire Başkanı tarafından en kıdemsiz üyeden başlanarak kıdem sırasına göre yapılır. Üyeler oylamaya sunulan her konu hakkında oy kullanmak zorundadır, çekimser oy kullanamazlar. Daire Başkanı görüşünü açıkladıktan sonra o konu hakkındaki görüşme bitmiş, karar verilmiş olur.

Image Title

Kamu Zararı ve Sorumluluk

 

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır. Sorumlular ve sorumluluk halleri ise Sayıştay Kanununda düzenlenmiş olup Kanunun 7 inci maddesine göre, Bu Kanunun sorumlular ve sorumluluk halleri uygulamasında; 5018 sayılı Kanun ve Sayıştay denetimi ile ilgili diğer kanunlarda belirtilen sorumlular ve sorumluluk halleri esas alınır. Aynı maddede her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların; kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu oldukları ve bu işlemler sonucunda kamu zararına sebep olunması halinde, bu zararın tazminine ilişkin hükme bağlama işlemi ile sonuçlandırılacağı yazılıdır. Kamu zararının tazminine karar verilmesi halinde sorumlular; mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri ile illiyet bağı kurularak oluşturulan ilamda yer alan kamu zararından tek başlarına veya birlikte tazmin ile yükümlüdür.

Image Title

Yargılamaya Esas Rapor

 

Denetçiler tarafından, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap ve işlemlerinin denetimi sırasında kamu zararına yol açan bir husus tespit edildiğinde sorgu düzenlenmek suretiyle sorumluların savunmalarının alınmasından sonra sorgu, savunma ve denetçinin sonuç görüşünü içeren yargılamaya esas rapor, mali yılsonu itibariyle düzenlenerek ilgili mali yılı takip eden yılın en geç Kasım ayı sonuna kadar eki belgelerle birlikte Başkanlık Makamına sunulur. Başkanlıkça, en geç on beş gün içinde hesap yargılamasının yapılacağı Daireye gönderilir. Daire Başkanları, Dairelerine verilen yargılamaya esas raporlar hakkında Başsavcılığın yazılı düşüncesini aldıktan sonra, Başsavcılığın yazılı düşüncesini içeren yargılamaya esas raporu, düşüncesini bildirmesi için Daire Üyelerinden birine verir. Üye, kendisine verilen yargılamaya esas rapor üzerinde gerekli incelemeyi yapar ve yazılı düşüncesi ile birlikte Daire Başkanlığına geri verir.  Hesap yargılamasının gerçekleştirilmesi için gerekli diğer işlemlerin ( gündemin hazırlanması, ilgilerin çağrılması ve duruşmaya davet edilmesi gibi) tamamlanmasıyla birlikte Daireler, sorumluların hesap ve işlemlerine ilişkin düzenlenen yargılamaya esas raporlarda yer alan kamu zararına ilişkin hususları hükme bağlar. Bu çerçevede, yargılamaya esas rapor düzenlenmeden hesap yargılamasının yapılması da mümkün değildir

Yargılamaya esas raporların Dairede yargılanması sonucunda;

  1. Hesap ve işlemlerin yasal düzenlemelere uygunluğuna,
  2. Kamu zararının sorumlulardan tazminine,
  3. Hesap ve işlemler ile ilgili olarak kamu zararı oluşmadığından ilişilecek bir husus bulunmadığına,
  4. Gerekli görülen hususların ilgili mercilere bildirilmesine,

karar verilebilmektedir.

Kamu zararının tazminine karar verilmesi halinde, ilamlarda gösterilen tazmin miktarı hüküm tarihinden itibaren kanuni faize tabi tutularak, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre tahsil olunur.

Image Title

Suç Teşkil Eden Fiile Rastlanılması Hali

 

Denetçi tarafından düzenlenen sorguda veya Dairece alınan kararlarda Türk Ceza Kanunu kapsamında bulunan suçlarla ilgili herhangi bir tespit yapılmamakta, bu yönde bir karar alınmamaktadır. Denetim sırasında veya yargılama aşamasında suç teşkil eden fiile rastlanması halinde Kanunun 78 maddesine göre ilgili denetçi tarafından derhal deliller tespit edilerek durum Sayıştay Başkanlığına bildirilir. Sayıştay Başkanının görevlendireceği dairece on beş gün içinde yapılacak inceleme sonucunda toplanan ilk delillerin kamu davası açılmasını gerektirecek nitelikte görülmesi halinde, gereği yerine getirilmek üzere dosya sorumluların bağlı olduğu kamu idaresine veya suçun niteliğine göre doğrudan soruşturma yapılmak üzere Cumhuriyet savcılığına gönderilmesi için Sayıştay Başsavcılığına verilir. Ancak, suç teşkil eden fiiller dışında Dairece kamu zararına ilişkin hususlarda yukarıda belirtilen kararlar ayrıca alınabilir veya Cumhuriyet Savcılığının ya da dava açılması halinde Mahkemenin kararı da beklenebilir.

Image Title

Hüküm Dışı Bırakma

 

Hesap yargılaması sırasında, mahkemelere veya yürütülen bir soruşturma için ilgili idari mercilere verilmiş olması nedeniyle belgeleri bulunmayan hesap yargılamasına konu olan bir işleme ilişkin bilgi ve belgelerin yeterli görülmemesi ve kovuşturma veya soruşturma sonucunun beklenmesine gerek görülen hallerde, bu hususlara ilişkin hesap ve işlemlerin yargılanması durdurularak, hüküm dışı bırakılabilmekte ve hüküm dışı bırakılan hususlara ilişkin noksanlıklar giderildikten sonra bu hesap ve işlemlerin yargılanmasına devam edilmektedir.

Image Title

İlam

 

Verilen hüküm ve kararlar gerekçeli olarak tutanağa bağlanarak Heyette bulunan Daire Başkanı ve Üyeler tarafından imzalanır. Alınan kararlar Sayıştay Dairelerinde bulunan Raportörler tarafından hazırlanan ilamlar ile açıklanmakta ve bu ilamlar sorumlulara, sorumluların bağlı olduğu kamu idarelerine, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığına, ilgili muhasebe birimine ve Başsavcılığa tebliğ edilmektedir.

Tutanaklara göre gerekçeli olarak düzenlenen ilamlarda;

  1. Daire ve karar numarası, ilgili kamu idaresinin veya hesabın adı ve denetim dönemi,
  2. Raporu düzenleyen denetçinin, savcının ve ilamı yazan raportörün ad ve soyadları,
  3. Sorumluların ve varsa vekil veya temsilcilerinin ad ve soyadları ile unvan ve adresleri,
  4. Denetçinin rapora konu ettiği hususların ve dayandığı hukuki sebeplerin özeti, savcının düşüncesi, istem sonucu ve sorumluların savunmalarının özeti,
  5. Duruşma yapılıp yapılmadığı, yapılmış ise hazır bulunanların ad ve soyadları,
  6. Kararın hukuki dayanakları ile gerekçesi, tazmin hükmolunan hallerde tazmin miktarı ve uygulanacak faizin başlangıç tarihi ile ödeme tutarlarına ait ahiz listesi,
  7. Tahsil edilmek suretiyle ilişiği giderilmiş hususlar ve ahizleri ile tahsilât miktarları,
  8. Sorgu üzerine tahsil edilmiş olan miktarların yersiz tahsil edildiğine karar verilmesi durumunda, tahsilâta ilişkin belgelerin tarih ve numarası, sorumluların ve ahizlerin ad ve soyadları ile iade gerekçesi,
  9. Hüküm dışı bırakılan hususlar,
  10. Kararın tarihi ve oybirliği veya oy çokluğu ile verilmiş olduğu ve varsa muhalefet şerhi,
  11. Hesap yargılamasını yapan daire başkan ve üyelerinin ad ve soyadları ile imzaları,

yer alır.

Sayıştay Dairelerinden verilen kararlar müphem ise taraflardan her biri bunların tavzihini yahut tarafların adı ve soyadı ile sıfatı ve iddiaların sonucuna ilişkin yanlışlıklar ile hüküm fıkrasındaki hesap yanlışlıklarının düzeltilmesini dilekçe ile isteyebilirler. Kararı vermiş olan Daire işi inceler ve lüzum görürse dilekçenin bir nüshasını, tayin edeceği süre içerisinde cevap verilmek üzere, diğer tarafa tebliğ eder. Görevli Dairenin bu husustaki kararı taraflara tebliğ olunur. Tavzih veya düzeltme, kararın yerine getirilmesine kadar istenebilir.

Sayıştay Dairelerince verilen kararlar sonucu düzenlenen ilamlar, ilgililerce temyize başvurulması durumunda Sayıştay Temyiz Kurulu kararıyla; temyize başvurulmaması veya süresi içinde başvuru yapılmaması halinde temyiz süresinin geçmesiyle kesinleşmiş olmaktadır.

Temyiz sürecinin sona ermesiyle kesinleşen ilamların ise, doksan gün içerisinde yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu yükümlülük, ilamın gönderildiği kamu idaresinin üst yöneticisine ait olup, yükümlülüğün yerine getirilmesi sırasında tazmin tutarlarına daire kararı (hüküm) tarihinden itibaren kanuni faiz işletilmesini de içermektedir.

Image Title

Kanun Yolları

 

Temyiz, yargılamanın iadesi ve karar düzeltilmesi talepleri, Sayıştay Başkanlığına hitaben yazılmış imzalı dilekçe ile yapılır. Dilekçeler Sayıştay Başkanlığına verilir veya gönderilir. İlgililer isterlerse evrakın alındığına dair kendilerine bir alındı verilir.

Dilekçelerde aşağıdaki hususlar bulunur:

  1. Başvuruda bulunan kişinin ve varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin adı, soyadı, unvanı ve adresi.
  2. İlamın tarihi, numarası.
  3. İlgili hesabın adı ve yılı.
  4. Başvurunun konusu.
  5. Hangi kanun yoluna başvurulduğu ve başvurunun hukuki sebepleri.
  6. Varsa duruşma talebi.

Dilekçelere ilgililer tarafından itirazlarını ispat edecek belgeler eklenir. Dilekçeler ve bunlara ekli belgelerin örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olur. Dilekçelerin yukarıda belirtilen hususları ihtiva etmediğine, ilgisine göre Temyiz Kurulu veya dairece karar verilirse, eksikliklerin onbeş gün içinde tamamlatılması dilekçe sahibine tebliğ olunur. Bu süre içinde eksiklikler tamamlanmazsa, ilgisine göre Temyiz Kurulunca veya dairece başvurunun reddine karar verilir. Başvuru sahibinin kimliğini, imzasını, başvuru konusu ilam hükmünü ve hangi kanun yoluna hangi sebeple başvurulduğunu yeteri kadar belli edecek kayıtları ihtiva eden dilekçeler, diğer hususlar gösterilmemiş olsa bile kabul edilir.

Image Title

Temyiz

 

Sayıştay dairelerince verilen ilamlar Sayıştay Temyiz Kurulunda temyiz olunur. Bu Kurulca verilen kararlar kesindir.

Sayıştay dairelerinin ilamları;

  1. Kanuna aykırılık,
  2. Yetkiyi aşmak,
  3. Hesap yargılaması usullerine riayet etmemek, gibi sebeplerle, 52 nci maddenin birinci fıkrasında yazılı ilgililer tarafından temyiz olunabilir.

Temyiz süresi ilamın ilgiliye tebliğinden itibaren altmış gündür. Temyiz dilekçesiyle buna ekli evrak karşı tarafa tebliğ olunur. Cevap süresi tebliğden itibaren otuz gündür. Bu cevaplar temyiz edene tebliğ olunur. Temyiz eden buna onbeş gün içinde cevap verir. Bu cevaplar da karşı tarafa tebliğ olunur. Buna da onbeş gün içinde cevap verilir. Cevaplar alındıktan sonra veya taraflardan biri süresi içinde karşılık vermediği takdirde temyiz incelemesi yapılarak karara bağlanır.

Taraflar dilekçelerinde duruşma istediklerini belirtmişlerse veya Temyiz Kurulu lüzum görürse tarafları davet ederek savunmalarını dinler ve açıklama isteyebilir. Sorumlular diğer ilgililer ile birlikte açıklamalarda bulunabilirler. Taraflara ikişer defa söz verilir. Taraflardan yalnız biri gelirse onun açıklamaları dinlenir; hiçbiri gelmezse duruşma açılmaz, inceleme evrak üzerinde yapılır.

Temyiz Kurulu temyiz olunan hükmü olduğu gibi veya düzelterek tasdik eder, bozar ya da Kurul üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kaldırır. Bozma halinde evrak yeniden karara bağlanmak üzere o kararı veren daireye gönderilir.

Daire ilk kararında ısrar eder ve bu kararın tekrar temyize götürülmesi durumunda Temyiz Kurulunca yeniden bozma kararı verilirse daire bu karara uymak zorundadır. Temyiz Kurulunun tazmin hükmünün kaldırılmasına ilişkin kararları, temyiz konusu ilam maddesindeki bütün sorumluları kapsar.

Image Title

Yargılamanın İadesi

 

Sorumlular, sorumluların bağlı olduğu kamu idareleri, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığı, İlgili muhasebe birimleri ve Sayıştay Başsavcılığı tarafından yargılamanın iadesi istenebileceği gibi Sayıştay dairelerince de doğrudan doğruya buna karar verilebilir.

Yargılamanın iadesi sebepleri şunlardır:

  1. Hesapta maddi hata, isim yanlışlığı veya eksikliği bulunması, noksanlık veya mükerrerlik olması.
  2. Hükme etki yapmış olan bir belgede sahtecilik bulunması.
  3. Denetleme veya hesap yargılaması sırasında görülmeyen yanlış veya usulsüz bir işlemin hükümden sonra meydana çıkmış olması.
  4. Denetleme veya hesap yargılaması sırasında bulunmayan hükme tesir edebilecek bazı belgelerin hükümden sonra ortaya çıkması.
  5. Hükme esas tutulan bir ilamın bozulma suretiyle ortadan kalkmış olması.
  6. Bilirkişi veya uzmanın gerçeğe aykırı rapor düzenlediğinin ortaya çıkması.

Yargılamanın iadesi isteminde bulunma süresi ilamın tebliği tarihinden itibaren beş yıldır. Yargılamanın iadesi isteminde bulunmak ilamın icrasını alıkoymaz. Yargılamanın iadesi dilekçesini inceleyen daire gerekli gördüğü takdirde, kanunen geçerli teminat karşılığında, icranın geciktirilmesine karar verebilir. Yargılamanın iadesi istemi, hükmü veren dairece incelenir ve ilk olarak yargılamanın iadesi talebinin kabulüne veya reddine karar verilir. Kabul kararı verilmesi halinde iade edilen hususlarla sınırlı olmak üzere hesap yargılaması yapılır. Türkiye Büyük Millet Meclisince kesin hesap kanunu teklifinin karara bağlanmış olması şahıs borçlarına etkili değildir.

Image Title

Karar Düzeltilmesi

 

Temyiz Kurulu kararları hakkında, sorumlular, sorumluların bağlı olduğu kamu idareleri, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığı, İlgili muhasebe birimleri ve Sayıştay Başsavcılığı yazılı bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere aşağıdaki sebeplerle karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler;

  1. Hükmün esasına etkili iddia ve itirazların kararda karşılanmamış olması.
  2. Bir kararda aynı konu hakkında birbirine aykırı hükümler bulunması.
  3. Temyiz incelemesi sırasında hükmün esasını etkileyen belgelerde hile ve sahtekârlığın ortaya çıkmış olması.
  4. Temyiz sebeplerinden en az birinin mevcut olması.

Karar düzeltilmesi istem ve incelenmesi temyiz şekil ve usulleri dairesinde yürütülür. Temyiz Kurulu, karar düzeltilmesi isteminde ileri sürülen sebeplerle bağlıdır. Karar düzeltilmesi istemi, kesin hükmün yerine getirilmesine engel değildir. Verilen karar, ilgililere tebliğ edilir.

Image Title

Hesap Yargılamasına İlişkin Diğer Hususlar

 

İçtihadların Birleştirilmesi

İşin gereği ve ibraz edilen belgelerin mahiyeti bir olduğu halde aynı konu hakkında dairelerce veya Temyiz Kurulunca verilen ilamlar birbirine aykırı ise Sayıştay Başkanı bu ilamları içtihatların birleştirilmesi için Genel Kurula gönderir.

Sayıştay Başkanı birleşmiş içtihadın değiştirilmesi için de istemde bulunabilir.

İçtihatların birleştirilmesi veya değiştirilmesi kararları Resmi Gazete’de yayımlanır. Bu kararlara Sayıştay daire ve kurulları ile kamu idareleri ve sorumlular uymak zorundadır.

İdari Nitelikteki Kararların Birleştirilmesi

Dairelerin kararları veya bir dairenin iki kararı arasında aynı konuda aykırılık bulunur veya bir içtihadın değişmesine lüzum görülür ya da bu mahiyette bütün işlemlere uygulanabilecek kararlar almaya ihtiyaç duyulursa, konu Genel Kurulda görüşülerek karara bağlanır ve Resmi Gazetede yayımlanır. Bu konunun görüşülmesinde Başsavcı da bulunur ve görüşünü açıklar. Bu kararlara Sayıştay daire ve kurulları uymak zorundadır.

Danıştay ile Sayıştay Kararları Arasındaki Uyuşmazlık Hali

Vergi, benzeri mali yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştayın kesinleşmiş kararları arasındaki uyuşmazlıklarda, Kanun’un 52’nci maddesinde belirtilen ilgililerce yargılamanın iadesine ilişkin esas ve usuller dairesinde başvuruları üzerine Sayıştay kararı yargılamanın iadesi yoluyla görüşülerek uyuşmazlık Danıştay kararı doğrultusunda giderilir.

Uyuşmazlığın bulunmadığı hakkındaki Sayıştay kararına karşı 52 nci maddede belirtilen ilgililerce Danıştaya başvurulduğu takdirde, bu hususa ilişkin Danıştay kararına uyulur.

Uyuşmazlığın mevcut olmadığı tespit edilinceye kadar Sayıştay ilamının yerine getirilmesi durdurulur.